Πιστεύω πως αυτά τα δυο μετά το 1980 λειτουργούσαν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Η οικονομική ασυδοσία του κεφαλαίου έφερε την ανθρωπιστική, αλλά και το αντίστροφο. Η ανθρωπιστική μεγιστοποίησε το πρόβλημα σε μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα. Μπορεί αυτή η απλουστευτική προσέγγιση σε ένα τόσο μεγάλο ζήτημα να μην εμβαθύνει όσο απαιτείται ωστόσο, πολλοί ερευνητές μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, βρίσκουν πως ισχύουν και τα δύο. Ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας, ή ημών των Ελλήνων, αν θέλετε, δεν επήλθαν καταστροφικές συνέπειες χωρίς να προηγηθούν ασυγχώρητα ανθρώπινα λάθη. Τα πάντα στην πολιτική, στην οικονομία, στη δικαιοσύνη, ξεκινούν από την ποιότητα των ανθρώπων που τα χειρίζονται και τελειώνουν σε αυτούς.
Γράφει ο κοινωνιολόγος Γιώργος Σταυράκης
Η οικονομική και πολιτική αστάθεια που βιώνουμε ως λαός, όταν δηλαδή τα πάντα αμφισβητούνται, οι πολίτες είναι έτοιμοι να δεχθούν κάθε προτεινόμενη λύση με την ελπίδα αυτή μπορεί να φέρει τη σωτηρία. Για αυτό το λόγο, κυρίως, τα τελευταία τρία χρόνια βλέπουμε κόμματα από παρθενογένεση να παίρνουν διψήφια ποσοστά κατακερματίζοντας έτσι την όποια πολιτική δύναμη της χώρας. Η πολιτική αστάθεια, ακόμη και στα δημοκρατικά καθεστώτα, όπως πιστεύουμε πως είναι και το δικό μας, έχει ως επακόλουθο την εμφάνιση ακραίων στοιχείων που προσπαθούν να επικρατήσουν πολιτικά. Βλέπουμε λοιπόν ότι η ανεργία, η ανάλγητη φορολογία, η κοινωνική αδικία, πολύ εύκολα μεταλλάσουν μία οικονομική κρίση σε ανθρωπιστική.
Και όπως μας λέει η κοινωνιολογική πείρα μια καταρρέουσα οικονομία με σωστές κινήσεις σε 4 – 6 χρόνια μπορεί να ανακάμψει. Είναι όμως απείρως δυσκολότερο να επαναφέρεις στην τάξη ένα λαό που κυριαρχείται από γενικευμένο αμοραλισμό. Για αυτές τις «κακές συνήθειες» έχουμε γράψει και άλλη φορά. Ας θυμηθούμε για λίγο την πρόσφατη ιστορία μας. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η λέξη κλέφτης ήταν τίτλος τιμής για τον Έλληνα σκλαβωμένο (π.χ. Κατσαντώνης). Ήταν ο «απείθαρχος» ραγιάς ικανός να διαπράξει σχεδόν τα πάντα. Σήμερα δεν χρειάζονται ραγιάδες ούτε κλεφταρματωλοί να διαρρήξουν πολίτες, στα μεγάλα δικηγορικά γραφεία σε κλινικές και νοσοκομεία όπου η κοινωνική αναλγησία με την φοροδιαφυγή βρίσκεται στο μεγαλείο της. Ας πάει το μυαλό μας για λίγο στη λίστα Λαγκάρντ, σε γιατρούς και δικηγόρους από τους οποίους θα περίμενε ο πολίτης να βλέπει πρότυπα νομιμότητας και ανθρωπισμού να κλέβουν την πολιτεία να υποχρεώνουν τους ανυποψίαστους πολίτες για να διάγουν οι ίδιοι πολυτελή ζωή. Αυτά δεν είναι απλές ενδείξεις οικονομικής κρίσης. Είναι αποδείξεις ότι οι κοινωνίες βρίσκονται στα όρια ενός νέου τύπου ανθρωπιστικού μεσαίωνα.
Κάποιοι από το σύστημα έχουν την προσφιλή δικαιολογία, μα ναι, αλλά, αυτά είναι μεμονωμένες περιπτώσεις, είναι γενικεύσεις. Μακάρι να ήταν έτσι. Τα στατιστικά στοιχεία και η συχνότητα του φαινομένου ωστόσο, φαίνεται διαφεύγουν αυτή τη ρομαντική προσέγγιση της σκληρής πραγματικότητας. Τα οικονομικά στοιχεία της χώρας μας σύμφωνα με ότι μας λένε οι πολιτικοί μας μπορεί να δείχνουν σημάδια ανάκαμψης πλην όμως η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού για την οποία μιλούν πολλοί, η απαξίωση των πολιτικών και των θεσμών της χώρας από μόνα τους συνιστούν μια μορφή κοινωνικής κρίσης η οποία στη καλύτερη περίπτωση θα έπρεπε να εγείρουν βαθύτατο σκεπτικισμό για τους ταγούς του κράτους.
Οι αναγκασμένοι της πλατείας Συντάγματα πριν τρία χρόνια δεν ήταν όλοι τους αδικημένοι από το σύστημα. Ήταν καλά σκεπτόμενοι πολίτες που ένιωθαν αρνητικά συναισθήματα για την αφροσύνη των πολιτικών και το σύστημα εις το οποίο θα ζήσουν οι ίδιοι και τα παιδιά τους. Σήμερα μας ενημερώνουν τα ΜΜΕ για αυξημένο ευρωσκεπτικισμό. Είναι τώρα καιρός να φέρουμε στο προσκήνιο και ελληνοσκεπτικισμό.
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε πει πως δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα μιας κοινωνίας χρησιμοποιώντας το ίδιο τρόπο σκέψης που τα δημιούργησε.